Blinde vlek UWV en ministerie SZW voor fouten bij WIA-uitkeringen
In dit artikel:
De Algemene Rekenkamer concludeert dat het systeem en de sturing van controles op WIA‑uitkeringen bij het UWV jarenlang ernstig tekortschoten. In het onderzoek "Fouten bij WIA‑uitkeringen: blind voor de signalen, burgers geraakt" — uitgevoerd op verzoek van de minister van SZW — staat dat blinde vlekken bij zowel UWV als het ministerie hebben geleid tot tienduizenden onjuiste vaststellingen tussen 2020 en 2024.
Volgens de Rekenkamer zijn meerdere oorzaken gecombineerd: de WIA‑regelgeving is complex en daardoor foutgevoelig; er is een tekort aan verzekeringsartsen; veel werk vindt plaats met verouderde IT en handmatige handelingen; en kwaliteitsmanagement bij UWV faalde, waardoor onvolledig onderbouwde sociaal‑medische beoordelingen lang bleven bestaan. De coronaperiode, waarin veel mensen thuiswerkten, ging samen met een sterke stijging van foutieve vaststellingen. UWV zelf schat dat in 2020–2024 ongeveer 32.770 mensen een te hoge of te lage WIA‑uitkering ontvingen; naar schatting kregen circa 400 mensen onterecht geen uitkering en 1.600 mensen onterecht wel een uitkering.
De Rekenkamer wijst ook op gebrekkige bestuurlijke sturing: de minister en UWV hadden geen gezamenlijke agenda voor WIA‑regelgeving, de informatie over dienstverlening was te algemeen en het toezicht van het ministerie miste diepgang. Een afgesproken rechtmatigheidscijfer dat bijna 100 procent aangaf heeft onterecht gerustgesteld. UWV richtte zich sterk op het terugdringen van wachtlijsten, vaak ten koste van de nauwkeurigheid van beoordelingen.
Naar aanleiding van mediaberichten en Kamervragen startte UWV een hersteloperatie en controleert het op basis van risicoanalyse 43.000 uitkeringen op juiste vaststelling van het dagloon. UWV heeft echter niet genoeg personeel om alle 252.000 nieuwe uitkeringen uit 2020–2024 volledig te controleren. Het bestuur meldt minder onjuiste beoordelingen na maatregelen eind 2024, maar de Rekenkamer vindt dat niet aannemelijk gemaakt is dat fouten tot een acceptabel niveau zijn verminderd.
De Rekenkamer adviseert snelle en ingrijpende maatregelen: versnelde vereenvoudiging van de WIA, aanscherping van ministerieel toezicht met aandacht voor financiële risico’s voor burgers, en verbeterde controleerbaarheid van uitkeringen zodat uitkeringsgerechtigden zelf de plausibiliteit van hun uitkering kunnen verifiëren. De demissionair minister neemt de aanbevelingen over, maar volgens de Rekenkamer is dat onvoldoende zolang de wet en de uitvoering niet fundamenteel worden aangepakt.