Pensioenarmoede? - meeste huishoudens hebben toereikend pensioen
In dit artikel:
Minister Paul van SZW heeft schriftelijke antwoorden gestuurd op Kamervragen naar aanleiding van het Trouw‑artikel dat verwijst naar DNB‑onderzoek in het IBO "Pensioenopbouw in balans" met de kop dat voor 325.000 huishoudens pensioenarmoede dreigt. Belangrijkste punten uit zijn reactie:
- Definitie en doelstellingen: “Toereikend pensioen” kent geen eenduidige definitie; in het IBO wordt het gezien als een inkomen dat na pensionering de levensstandaard redelijk overeind houdt. Daarbij wordt vaak een vervangingsratio van ongeveer 70% van het laatstverdiende loon als richtlijn gehanteerd. Het Nederlandse stelsel heeft twee kerndoelen: voorkomen van armoede (waarbij de AOW een sleutelrol speelt) en het behouden van de levensstandaard.
- Aantal werknemers zonder pensioen: door maatregelen in de afgelopen jaren daalt het aantal werknemers zonder aanvullende pensioenopbouw. Eind 2023 waren dat circa 680.000 werknemers (9,3% van het totaal), tegenover ongeveer 936.000 in 2019. In de Pensioenwet staat een doel om dit aantal in 2028 gehalveerd te hebben ten opzichte van 2019.
- Migranten en buitenlandse pensioenen: op nationaal niveau is er momenteel geen volledig zicht op pensioenen die migranten in het buitenland hebben opgebouwd. Er loopt EU‑werk aan een Europees pensioenregister (ETS) dat op termijn meer inzicht kan bieden, maar dit levert de Rijksoverheid geen directe toegang tot persoonlijke pensioenrechten op. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) kan wel een overzicht geven van iemands AOW‑opbouw en aangeven of iemand in het buitenland AOW‑verzekerd is geweest, maar niet over buitenlandse aanvullende pensioenrechten.
- Zelfstandigen (zzp): voor zelfstandigen is de AOW de basis. Deelname aan tweede pijlerpensioen kan alleen als zij onder een bedrijfstakfonds vallen, vrijwillig doorgaan of via de experimenteerbepaling – die in de praktijk nauwelijks voorkomt. Zelfstandigen kunnen daarnaast sparen/verzekeren via lijfrentes (derde pijler). Bovendien is de vierde pijler — vermogen in de eigen onderneming en de woning — vaak een belangrijke bron voor de oudedagsvoorziening. Het IBO laat zien dat wanneer woning‑ en ondernemersvermogen worden meegerekend, veel huishoudens voldoende middelen hebben om de levensstandaard na pensionering te behouden. De vierde pijler biedt zelfstandigen bovendien meer flexibiliteit en liquiditeitscontrole.
- Monitoring: sinds dit jaar wordt de pensioenopbouw van zelfstandigen structureel gemonitord; de Tweede Kamer wordt hierover geïnformeerd.
De minister benadrukt dat het stelsel armoede grotendeels voorkomt, maar dat behoud van levensstandaard vooral afhankelijk is van het voorafgaande inkomen en de totale samenstelling van voorzieningen (AOW, pensioen, vermogen).