Update verkenning onderhoud cao- en avv-stelsel
In dit artikel:
Minister Paul van SZW heeft de Kamer geïnformeerd over de voortgang van een verkenning naar het in stand houden en versterken van het cao- en avv-stelsel. Het ministerie is verantwoordelijk voor het wettelijke raamwerk waarbinnen sociale partners (werkgevers- en werknemersorganisaties) de inhoud van cao’s bepalen. Vanuit die taak zijn vier hoofdthema’s benoemd die in aparte beleidstrajecten worden uitgewerkt: het versterken van collectieve onderhandelingen en draagvlak, vergroten van bekendheid en voorlichting over het stelsel, waarborgen van de onafhankelijkheid van cao-partijen en het verbeteren van procedures rond werkingssfeer en dispensatie, met als onderliggend doel het behoud van een hoge cao-dekkingsgraad en het beschermen van het avv-instrument.
De Stichting van de Arbeid is verzocht schriftelijk advies uit te brengen en concrete maatregelen aan te dragen om collectieve onderhandelingen te bevorderen. Zij wil het cao-stelsel actiever onder de aandacht brengen bij verschillende groepen, cao-teksten begrijpelijker maken, meer ruimte voor maatwerk stimuleren en breed werknemers betrekken. Ook roept zij op tot voorlichting via onderwijs, het SER-jongerenplatform, de Kamer van Koophandel en overige overheidskanalen.
SZW wijst op het belang van een sterke organisatiegraad bij zowel vakbonden als werkgeversorganisaties. Uit cijfers blijkt dat veel werknemers weinig kennis hebben van vakbonden en cao’s; meer dan de helft heeft nooit serieus nagedacht over vakbondslidmaatschap. Het ministerie laat het CBS iedere twee jaar onderzoek doen naar de organisatiegraad van werknemers; over werkgevers is minder bekend. Om de bekendheid van cao’s te verbeteren zal SZW eigen voorlichtingsinspanningen via sociale media inzetten.
Voor het goed functioneren van vakbonden is toegang tot de werkvloer belangrijk. De Stichting en het ministerie ondersteunen oproepen aan cao-partijen om in cao’s afspraken te maken die vakbondswerk faciliteren. Op dit moment ziet SZW geen noodzaak voor een wettelijke verplichting, maar er is ruimte om cao-afspraken hierover te verbreden.
Een juridische wijziging die wordt voorgesteld is het expliciet opnemen van een onafhankelijkheidsvereiste voor cao-partijen in de Wet op de cao, zodat rechters dit kunnen toetsen. Dit moet kwetsbaarheden wegnemen waarbij onafhankelijkheid niet expliciet in de wet staat.
Het ministerie onderzoekt tevens hoe de criteria voor dispensatie bij algemeen verbindend verklaren (avv) kunnen worden verduidelijkt en de dispensatieroute mogelijk vereenvoudigd, zonder het doel van avv—rechterlijk gelijk speelveld en voorkomen van concurrentie op arbeidsvoorwaarden—aan te tasten. Er wordt geïnventariseerd welke werkingssfeercommissies al bestaan en of een nationale commissie toegevoegde waarde heeft. Cao-partijen worden aangemoedigd minimaal een dispensatieoptie in cao’s op te nemen en de werkingssfeer duidelijk af te bakenen en up-to-date te houden.
De cao-dekkingsgraad in Nederland bedroeg 72,5% in 2024 en vertoont een dalende trend, terwijl het absolute aantal werknemers onder cao stabiel blijft. Het CBS is gevraagd eerder onderzoek te herhalen; nadere analyse naar sectoren met het sterkst teruglopende dekking (de zogenaamde ‘witte cao-vlek’) wordt gewenst, al kan het CBS niet alle kwalitatieve oorzaken onderzoeken. De verdere uitwerking van maatregelen gebeurt in nauw overleg met sociale partners en andere stakeholders; de Tweede Kamer ontvangt volgend jaar een update.