Werk aan de WIA - loondoorbetalingsplicht bij ziekte niet naar 1 jaar, schaf IVA-uitkering af
In dit artikel:
Het Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO), uitgevoerd door meerdere ministeries samen met UWV, CPB en SCP, concludeert dat het Nederlandse arbeidsongeschiktheidsstelsel (WIA) snel en ingrijpend moet worden aangepast. De belangrijkste aanbevelingen: behoud de wettelijke verplichting voor werkgevers om bij ziekte twee jaar loon door te betalen; schaf de IVA-uitkering voor nieuwe gevallen af en zet deze om in een WGA‑regeling; en verander de uitvoering van de sociaal‑medische beoordelingen door niet uitsluitend op verzekeringsartsen te leunen en strengere eisen te stellen aan verzoeken om herbeoordeling.
De voorgestelde afschaffing van de IVA (volledig en duurzaam arbeidsongeschikten) voor nieuwe gevallen volgt uit het oordeel dat de beoordelingen daarvoor te complex en tijdsintensief zijn. In plaats daarvan zouden meer mensen een WGA‑uitkering (gedeeltelijk of tijdelijk arbeidsongeschikt) moeten krijgen. Ook waarschuwt het IBO dat de capaciteit van verzekeringsartsen zal afnemen, wat de huidige achterstanden en lange wachttijden verder verslechtert.
Cijfers onderbouwen de urgentie: het ziekteverzuim is weer ruim boven de 5 procent en jaarlijks stromen meer dan 60.000 mensen de WIA in (tegen circa 35.000 rond de invoering in 2006). In totaal ontvangen ongeveer 600.000 mensen een WIA-uitkering — ruim één op de dertien verzekerde werknemers. Het aandeel geregistreerd als volledig en duurzaam arbeidsongeschikt nam toe van 20 naar 40 procent. Meer dan 40 procent van de nieuwe gevallen hangt samen met psychische klachten, vooral onder jongeren en vrouwen. Bijdragers zijn ook het langer doorwerken van ouderen en minder vroegpensioenmogelijkheden; aanvragen van 60‑plussers worden bovendien minder streng getoetst.
Zonder ingrijpen kan het aantal wachtenden bij UWV in 2030 oplopen naar bijna 200.000 en kan de gemiddelde wachttijd circa drie jaar bedragen, iets wat het IBO onaanvaardbaar noemt. Ter vermindering van druk en verbetering van kwaliteit adviseert het IBO een set basismaatregelen waar een nieuw kabinet snel mee aan de slag moet. Daarnaast schetst het rapport 15 mogelijke beleidskeuzes, variërend van het centraal stellen van werkhervatting tot fundamentele hervormingen zoals het loskoppelen van uitkeringen van het eerdere inkomen of het maximaliseren van uitkeringen op het niveau van het minimumloon.
Het IBO waarschuwt expliciet tegen het terugbrengen van de loondoorbetalingsplicht naar één jaar: die plicht blijkt juist effectief in het terugdringen van verzuim en WIA‑instroom en voorkomt extra wachttijden en kosten.